داستان هری
معرفی دوره
در این دوره، کتاب ارزشمند «کشف هری استاتلمایر»، اثر متیو لیپمن، مؤسس برنامۀ «فلسفه برای کودکان و نوجوان» را در جمع علاقهمندان، مربیان و والدین مباحثه میکنیم. دلیل اینکه در اینجا از کلمة «مباحثه» به جای واژه معمول مطالعه استفاده کردیم این استکه این کتاب در بردارنده موضوعاتی فلسفی از قبیل ماهیت استدلال، منطق، آموزش، ذهن، اندیشیدن، حقوق، دین و رابطۀ علیت است که فهم دقیق آنها- آنچنان که یک مربی و معلم به آن نیاز دارد- نیازمند مشارکت در گفتوگوی فلسفی با هدف تعمیق و شفافسازی مفاهیم اصلی کتاب است.
بر این اساس ما در این دوره، پس از مطالعة هر داستان به فعالیتهای فکری کتاب راهنمای معلم میپردازیم و در صورت نیاز با توضیحات تکمیلی و دقیقتری کار مربی را برای استفاده از داستان در کلاس درس یا دیگر فعالیتهای مشابه فکری آسان میکنیم.
مروری بر کتاب
داستان کتاب «کشف هری» از یک اشتباه شروع میشود؛ زمانیکه هری ناخواسته سرکلاس پاسخ اشتباه میدهد و با خود فکر میکند «چرا اشتباه کرده؟». این سؤال سرآغازی میشود تا هری و همکلاسیهایش در خصوص مسائل مختلفی فکر کنند. آنها به کمک معلمشان قواعد منطقی را کشف میکنند تا راهنمای آنها در بررسی این مسائل باشند. این داستان فلسفی به دنبال رسیدن به پاسخ درست نیست، بلکه میخواهد مخاطب خود را در مواجهه با پرسشهای عمیق فلسفی به تفکر ترغیب کند و با استفاده از گفتوگو، فرایند رسیدن به پاسخ را آموزش دهد. مخاطبان این کتاب میتوانند بدون پیشزمینه، به ملاقات قسمتهایی از فلسفه بروند و از خواندن این کتاب تأمل برانگیز لذت ببرند، هرچند به دلیل اینکه این کتاب در بافت برنامۀ «فلسفه برای کودکان و نوجوان» طراحی شده، بهتر است بهصورت جمعی مطالعه و بررسی شود.
.
مخاطبان دوره
جستجوگران و همۀ علاقمندانی که میخواهند در مواجهه با پرسشهای فلسفی قرار بگیرند تا ذهنیت ورزیدهتری داشته باشند.
والدینی که میخواهند همراه بهتری در مسیر کنجکاوی فرزندانشان باشند.
معلمانی که بهدنبال استفاده از روشهای نوین آموزشی برای ایجاد پویایی در کلاس هستند.
دستاوردهای مورد انتظار
آموختن تعدادی از فعالیتهای خلاقانه برای کلاس درس
تجربۀ لذتبخش درگیری با برخی از مسائل بحث برانگیز فلسفی
تمرین مهارتهای تفکر نقادانه و یادگیری چگونگی مدیریت بحثهای مناقشهای در کلاس درس
پیش از ورود به دوره
برای تجربة بهتر از کلاس لازم است کتاب «کشف هری استاتلمایر» و راهنمای آن را تهیه کنید.
تخفیفها
این کتاب به درخواست تیزفکری با 30٪ درصد تخفیف به همه شرکت کنندگان این دوره ارائه میشود.
٪20 تخفیف ثبتنام دوره برای معلمان و مربیان دورههای فلسفه برای کودکان تیزفکری
بخش هایی از کتاب
ژیل گفت: «مامان ذهن چیست؟»
خانم پورتوس احساس کرد دارد به مکالمهای کشیده می شود که باید تا الان تمام شده باشد. اما نمیخواست ژیل و صحبتش را نادیده بگیرد، پس گفت: «ژیل، وقتی سن تو بودم همیشه فکر میکردم ذهن چیزی سبک و مهآلود است، مثل نَفَس».
ژیل به میان صحبتهایش پرید: « فکر میکردی بتوانی آن را در هوای سرد ببینی، همان طور که میتوانی نفست را در هوای سرد ببینی؟»
مادرش پاسخ داد «نه، من صرفاً فکر میکردم ذهن چیزی است واقعی اما نامرئی، چیزی که نمیتوانی آن را ببینی، ولی دقیقاً همانجایی است که افکارت، احساساتت خاطراتت و خیالاتت آنجا هستند، و همة آنها از یک چیز سبک و غبارآلود ساخته شدهاند».
ژیل فریاد زد: «اوه، همین درست است! این دقیقاً همان چیزی است که ذهن می نامیم». خانم پورتوس لبخندی زد، «شاید».
ژیل خواستار جواب شد: «خب ممکن است دیگر چه چیزی باشد؟ خانم پورتوس دستی بر سر ژیل گذاشت و گفت: «من واقعاً نمیدانم». و بعد از مدتی اضافه کرد: «من این را نمیگویم چون دیر شده و ترجیح میدهم در این باره بحث نکنم. درست است-من واقعاً نمی دانم. اما گاهی اوقات احساس میکنم ذهن چیزی نیست جز زبان»
ژیل پرسید: «زبان؟»
خانم پورتوس گفت: «وقتی بچه ها صحبت کردن را آغاز می کنند. با دیگران صحبت میکنند. وقتی دیگران نیستند تا با آنها صحبت کنند، به حرف زدن ادامه میدهند، آن هم به شکلی که گویی هنوز دیگران حضور دارند. به عبارت دیگر، شروع به صحبت با خودشان میکنند. به مرور زمان، این صحبتهایشان با خودشان آهسته و آهستهتر میشود، تا اینکه دیگر هیچ صدایی از خود تولید نمیکنند. به این میگویند: «تفکر». فرن گفت: «و منظورتان این است که در ابتدا بچه ها همه چیز را فقط زمانی میبینند که چیزها در اطرافشان حاضر باشند اما وقتی آن چیزها دیگر آنجا نباشند، شروع میکنند به تصور و یادآوری آنها؟ پس افکار داخل ذهن ما صرفاً ادامه هر چیزی در خاطرات ما است؟»
خانم پورتوس جواب داد: «وای خدا، فرن، من نمی دانم. من هیچ وقت بهش اینطوری نگاه نکردهام».
«صفحات 48 و49، کشف هری استاتلمایر»
مورد اول: تعاریف مختلف از ذهن
از نظر شما ذهن چیزی نیست جز…….
(مثلاً مغز، رفتار، انرژی داخلی مغز، گفتار درونی، مشاهدهگر)
«برگرفته شده از صفحات 175-179، کشف هری استاتلمایر، کتاب راهنما»
مورد دوم: به این سؤالات پیرامون اندیشیدن پاسخ دهید:
وقتی فکر میکنید، درقالب کلمات میاندیشید یا تصاویر یا هردو؟
وقتی به کلمات میاندیشید آنها را در ذهنتان میشنوید یا در ذهنتان میبینید؟
اگر آنها را میشنوید، آیا با صدای شما گفته میشوند یا صدای کسی دیگر؟
آیا در افکار شما افراد دیگر هم با شما صحبت میکنند؟
آیا وقتی نابینایان مطالعه میکنند با انگشتانشان میاندیشند؟
وقتی در حیاط مدرسه بازی میکنید، مواقعی پیش میآید که هیچ کلمه و تصویری در ذهنتان نباشد و احساس کنید با بدنتان میاندیشید؟
آیا به افکارتان بیشتر احساس نزدیکی میکنید یا بدنتان؟
ترجیح میدهید به افکار خودتان فکر کنید یا افکار دیگران؟
آیا فکر کردن همان ذهن است؟ یا ذهن فعالیتهای دیگری نیز دارد؟
«برگرفته شده از صفحات 174 و 175، کشف هری استاتلمایر، کتاب راهنما»
بعدتر که همهشان به رختخوابهایشان رفتند و اتاق تقریباً تاریکتاریک بود، تونی به موضوع مورد بحث برگشت، گفت: «لوتر، تو گفتی هر چیزی علتی دارد، اما میدانی، حتی اگر تکتک اجزای جهان علتی داشته باشند، باز نمیتوان نتیجه گرفت خود جهان علتی دارد.»
لوتر گفت: «منظورت را متوجه نمیشوم.»
تونی تلاش کرد توضیح دهد: «خب، ببین، فرض کن دستگاه بزرگی داری، خیلی بزرگ، ولی خود این دستگاه بزرگ از اجزای کوچکتری ساخته شده است».
لوتر گفت: «خب؟»
تونی پاسخ داد: «متوجه نمیشوی؟ ممکن است اجزای یک دستگاه همگی کوچک باشند، ولی الزاماً این نتیجه حاصل نمی شود که خود دستگاه کوچک است. ممکن است اجزا سبک باشند، ولی خود دستگاه سنگین باشد. پس چیزی که در مورد اجزا صدق میکند الزاماً در مورد کل صدق نمی کند. به همین ترتیب هم ممکن است تمام اجزای جهان معلول باشند، ولی معنایش این نیست که خود جهان معلول است».
«صفحة 104، کشف هری استاتلمایر»
آیا استدلالهای زیر درست است یا اشتباه است یا قابل بحث؟
اگر ماری صورت زیبایی دارد، حتماً صورتش جزئیات زیبایی هم دارد.
اگر جزئیات صورت مایک زیبا باشد، حتماً صورت زیبایی دارد.
از آنجایی که قطرات خون همه قرمز هستند، پس مولکولهای هر قطره خون نیز قرمز هستند.
به این سؤالات پاسخ دهید:
اگر قادر باشید تکتک صفحات را در یک حرکت پاره کنید، آیا بدان معنا است که قادرید کتاب را در یک حرکت نصف کنید؟
اگر هر یک از سربازان ارتش قدرتمند باشند، آیا بدان معنا است که خود ارتش نیز قدرتمند است؟
اگر قطعهای از ماشین خراب باشد، آیا بدان معنا است که کل ماشین خراب است؟
«برگرفته شده از صفحات ۳۸۳ـ385، کشف هری استاتلمایر، کتاب راهنما»
حامد صفاییپور
موسس و مدیر عامل موسسه تیزفکری
دکتری فلسفه علم از دانشگاه تربیت مدرس تهران
مؤلف کتاب «تیزفکری، مهارت فهم و سنجش استدلال»