تصمیم‌گیری نقادانه1401

چرا«تصمیم‌گیری نقادانه»؟

شما روزانه چطور تصمیم‌ می‌گیرید؟ طبیعتا بسیاری از تصمیم‌ها را از روی عادت و برخی را با تأمل بیشتر؛ آهسته کردن  اندیشیدن، با مشورت یا به صورت گروهی می‌گیرید.
بسیار خوب! شما این مسیر فکری را چطور طی می‌کنید تا هم به پاسخ‌ها و تصمیم‌های راه‌گشا برسید و هم از فرآیند اندیشیدن به مسئله لذت ببرید؟ چه چیزی لذت‌بخش‌تر از این‌که با تفکر شخصی خودتان، توانایی حل ریشه‌ای مسائل را دارید؟

همه ما می‌دانیم که در مقیاس فردی یا حتی سازمانی، راه‌حل‌های آماده وجود ندارد. ما خوش‌بختانه ازهر نظر منحصربه‌فردیم و گاهی مشکلات و طبیعتا، راه‌حل‌های منحصربه‌فردی برای مشکلاتمان داریم. اصل «یکتایی مشکل و راه‌حل» مهم‌ترین بزرگراه در مسیر توجه به موضوع «تصمیم‌گیری نقادانه» است.

شفاف‌سازی موقعیت؛ کشف پیش‌فرض‌ها؛ ساختن نتایج منطقی؛ پیشنهاد راه‌حل‌ها؛ ارزیابی راه‌حل‌ها و تصمیم‌گیری به صورت شخصی (فردی یا سازمانی) با توجه به اصل یکتایی، آموزش‌ها، مفاهیم و ابزارهای «تصمیم‌گیری نقادانه» به دنبال تضمین این هدف است: « مسائل منحصر به‌فرد شما راه‌حل‌های منحصربه‌فردی دارند که گاهی شما، شخص شما، باید خالق آن‌ها باشید!» شما نمی‌توانید با تقلید از الگوها و روش‌های تصمیم‌گیری دیگران راه‌حل‌های منحصر به‌فرد خود را برای غلبه بر مشکلتتان در جهان‌ واقعیت‌ها بیابید…

دست‌رنج یا مغزرنج؟

تصمیم‌گیری و حل مسئله فرآیندی در سامانه کند و غیرخودکار ذهن است؛ فرآیندی وقت‌گیر، انرژی‌بر و صد البته دشوار. ما غالبا با فکر کردن به دستاوردهای خوب یک تصمیم درست، مثل یک سرمایه‌گذاری پربازده و یک شراکت مولد، شوق و انگیزه لازم برای فعال کردن سامانه کند را به دست می‌آوریم؛ اما به چند دلیل ممکن است در پیمودن این فرآیند موفق نباشیم:

1. * تفکر کاری زود بازده نیست! به خصوص که ما در طول مدت کار بر روی ایده‌های اولیه و کارهای مطالعاتی دست‌رنجی نداریم!
2. * تفکر کاری گیج‌کننده است! ما با اندیشیدن کند به مسئله لحظه به لحظه به مجهولاتمان افزوده می‌شود و در نتیجه گیج‌تر و گاهی سرخورده می‌شویم!
3. * کسی به ما برای فکرکردن پول نمی‌دهد! مردم به ما دست‌رنج می‌دهند اما مغز‌رنج چه؟!
4. * تفکر با این توصیفات، به ما رضایت شخصی و احساس برنده‌بودن هم نمی‌دهد!
5. * و مهم‌تر از همه، بر فرض غلبه بر همۀ این موانع، ما حتی نیاموخته‌ایم چطور درباره یک موضوع، با پیچیدگی‌های طبیعی آن، زیاد فکر کنیم! چطور ساعت‌ها روی یک موضوع با اهمیت فکر کنیم؟

• این موقعیت‌ها برای شما آشنا نیست؟ 
• * اطلاعات فراوان اما درهم برهمی از مسئله دارید و دوست دارید با اشراف به فرآیند توصیف، ریشه‌یابی و حل مسئله بتوانید خلاقیت خود و دیگر اعضای گروهتان را برای حل مسئله تحریک کنید.
• * مایلید با شفاف‌سازی دقیق مسئله و یافتن مزیت‌های رقابتی خدمات یا محصولات خود ورود موفق‌تر و پرسودتری به بازار داشته باشید و مزایای بلندمدت‌تر و پایدارتری برای خود و سازمانتان خلق کنید!
• * باید در یک جلسه حساس، توصیفی از مسئله ارائه کنید در حالی که نمی‌خواهید از هیچ دیدگاهی درباره حل مسئله جانب‌داری کنید.
• * لازم است کسی را قانع کنید که هنوز ابعاد دقیق مسئله خود را نشناخته و راه حل اولیه او برای حل مسئله، خام و ابتدایی است.
• * می‌خواهید به کارمندی که منتظر است شما به صورت دقیق وظایف او را یک به یک بفهمانید که از او انتظار کارگردانی و نه فقط کارکردن، دارید!
• * آرزوی شما این است که همکارانتان زبان مشترک و تخصصی حل مسئله را به فرهنگ واژگان خود بیافزایند و با استفاده از این زبان تخصصی، فرآیندهای تصمیم‌گیری و حل مسئله در سازمان هم دقیق‌تر و هم سریع‌تر به انجام برسد.
• * نیاز داریم استراتژی‌های خود را بر نیازهای ضروری خود یا سازمان انطباق دهیم.

درس‌گفتار «تصمیم‌گیری نقادانه» به شما کمک می‌کند:

از فرآیند دشوار تصمیم‌گیری‌های فردی و گروهی لذت ببرید!
در موقعیت‌های حساس، آمیخته به احساسات و تعصب‌ها، از منطق  سرد به منظور کنترل داوری‌ها و ساختن نتایج بهره ببرید!
نسبت به سوگیری‌ها و خطاهای شناختی هوشیارتر باشید و بر فشار ایدۀ اول غلبه کنید!
درتصمیم‌های گروهی فرآیند اندیشیدن به مسئله را برای خود و دیگران شفاف‌تر کنید!
در اتاق فکر به عنوان فردی با توانایی مدیریت بحث و اندیشیدن به فرآیند تصمیم گیری بدرخشید!
در طرح و ارائه توصیف مسئله، دسته‌بندی داده‌ها و ایجاد انگیزه برای همکاران  شرکت در حل مسئله موفق‌تر، خلاق‌تر و شاداب‌تر عمل کنید.
در تفکر ترسیمی (visual thinking)، در نوشتن و کشیدن نمودارهای کاربردی، به منظور توضیح مسئله و هدایت بحث‌های گروهی بهتر عمل کنید.
عنوان کسی که مسئولیت یک تصمیم را به عهده دارد، مرافبت کنید که قبل از شفاف‌سازی مسئله راه‌حل‎های مقطعی و موضعی تولید نکنید!       
بتوانید با طرح پرسش‌های سنجیده درهر مرحله، نقش رهبری و مدیریت پروژه‌های تصمیم‌خواه را به خوبی بر عهده بگیرید.
بتوانید با تولید چندین سناریوهای معقول، ریسک تصمیم‌گیری اشتباه را کاهش دهید و سازمان یا تیم خود را آماده تغییر راهبردها بر اساس بازخوردهای بازار قرار دهید .
و در نهایت مهارت در تصمیم‌گیری نقادانه  کمک می‌کند:عملکرد اثربخش‌تری در بهبود فرآیندها، تعیین راهبردهای کوتاه‌مدت و بلند‌مدت کسب‌وکار، ایده‌یابی محصول‌ یا خدمت‌ نوآورانه، حفظ مشتری، حل مسئله و تصمیم‌گیری و مدیریت ریسک و بحران داشته باشید.

ویدیو سوم از هفتۀ آغازین

چگونه بر فشار ایده اول غلبه کنیم؟
نقش تفکر نقادانه در تصمیم‌گیری

چگونه در موقعیت‌های مسئله‌ای، مسیر اندیشیدن به مسئله را به‌نحوی انجام دهیم که هم از این مسیر لذت ببریم و هم انتظار خروجی‌های خلاق تر، راه‌گشاتر و سنجیده‌تری داشته باشیم؟

همراه با دیدن این درسگفتار چه کنیم؟

با مثال‌های ساده شروع کنید!
ما از شما دعوت می‌کنیم که با انتخاب یک چالش تصمیم‌گیری شخصی یا کاری خود در طول دیدن این درسگفتار به پیاده‌سازی ابزارها به منظور یافتن مهارت بیشتر اقدام کندی.
مطالعه کنید!
همچنین، از شما می‌خواهیم « با مطالعة بخش‌های مرتبط ار منبع اصلی دوره، فهم خود از  ابزارها را عمیقتر و تسلط خود را بیشتر کنید.
عضو باشگاه شوید!
جویای اخبار برگزاری باشگاه تصمیم‌سازی تیزفکری باشید. ما دانش آموختگان این دوره را به منظور  کمک به دوستان و تمرین استفاده از ابزارها به جلسات «با هم اندیشیدن» برای حل مساله دعوت می‌کنیم.

• حامد صفایی‌پور
  موسس و مدیر عامل موسسه تیزفکری
  دکتری فلسفه علم از دانشگاه تربیت مدرس تهران
  استاد مدعو در سازمان مدیریت صنعتی اصفهان  
  مؤلف کتاب «تیزفکری، مهارت فهم و سنجش استدلال»